Bu coğrafya o kadar çok değerli şahsiyet yetiştirmiştir ki; ancak kimisi bilgisizlikten kimisi ilgisizlikten tarihin tozlu raflarında kalmıştır. Bunlardan birisi de tarihçi dostum Kerim Özdemir ile sık sık dillendirdiğimiz Safranbolulu Abdurrahman Şeref Bey’dir. Kendisi bu Cumhuriyet Bayramı haftasında da tarihin tozlu raflarından bize el ediyor.
Tanzimat Dönemi’nin önde gelen Türk aydınlarından Abdurrahman Bey, başarılı eğitim hayatından sonra Osmanlı’nın en iyi okullarında tarih-coğrafya öğretmenliği ve müdürlük yapmış, birçok nişan ve madalya ile mükafatlandırılmış, II. Meşrutiyet’in ilanından sonra ayan azası, Eğitim Bakanlığı, Evkaf Nazırlığı ve Kızılay Başkanlığı görevlerinde bulunmuştur.
Onu kitlelere tanıtan özelliği ise 1909-1922 yılları arasında resmi tarih yazıcılığı demek olan vakanüvislikliğe atanması olmuştur. Hani ders kitaplarından herkes hatırlar, Osmanlı Devleti’nin ilk vakanüvis Naima olduğu öğretilir ya, bu görevin son temsilcisi de Safranbolulu Abdurrahman Şeref Bey’dir.
TBMM’nde milletvekili olarak görev yapan Abdurrahman Şeref, 18 Şubat 1925’te daha Cumhuriyet’in ilk yıllarında 72 yaşında Ankara’da vefat etmiştir.
Kıvrak zekâsı ve nüktedan kişiliğe sahip Abdurrahman Şeref’i biraz daha tanımak için ve aramızda bir deyim ile yaşadığını göstermek adına ona atfedilen bir olayı burada kısaca anlatalım.
Mektebi Sultani yani Galatasaray Lisesi’nde müdürlük yaptığı sırada, padişah hizmetkarlarından bir paşanın oğluna tüm öğrencilerin içinde “Adam ol, baban gibi eşek olma!” diye bağırır. Çocuk bu durumu babasına açınca da babası “O benim kim olduğumu biliyor mu!” diyerek, ertesi gün öfkeyle Abdurrahman Şeref’i bulur. “Hocam, siz kim oluyorsunuz da bana eşek diyorsunuz? Ben bugüne bugün paşayım” der.
Abdurrahman Bey de: “Affedersiniz de ben sizi tanımıyorum ki, ne zaman eşek dedim” der. Adam evvelki gün söylenen sözleri tekrarlar “Adam ol, baban gibi eşek olma!”
Abdurrahman Bey de kıvrak zekâsı ile virgülün yerini değiştirerek vurgulu bir şekilde; “Doğru efendim, oğlunuza kızdım, çünkü dersine çalışmıyordu; bu yüzden ben de sizi örnek göstermek amaçlı: ‘‘Adam ol baban gibi, eşek olma!” diye söylendim der. Paşa Abdurrahman Bey’den özür diler ve teşekkür ederek oradan ayrılır.
Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal, 1927 yılında haftalarca süren çalışma ve günlerce süren okuma sonrasında, 19 Mayıs 1919’dan başlayarak Cumhuriyet’in ana ilke, olay ve gelişmelerine kadar birçok konuyu Nutuk adlı eserinde ele almıştır. Cumhuriyet’in ilanı ile ilgili olan kısımda Abdurrahman Şeref Efendi’den de bahsetmektedir. Mustafa Kemal meclisteki tartışmalar esnasında Abdurrahman Şeref Bey merhumun söz alarak aşağıdaki fikirleri ifade ettiğini yazar:
“Hükümet şekillerinin teker teker sayılmasına gerek yoktur. Hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir, dedikten sonra kime sorarsanız sorunuz, bu Cumhuriyettir. Doğan çocuğun adıdır. Ama bu ad, bazılarına hoş gelmezmiş, varsın gelmesin.”
Evet Abdurrahman Şeref Bey kimine göre tarihçiliği, kimine göre bakanlığı veya vekilliği çok değerliyken, Safranbolulular için sadece bu son çıkışıyla dahi bir gurur kaynağı halindedir.